ارث زن- پایان نامه
پایان نامه تبیین نسبت حقوق مدنی زن و مقتضیات زمان و مکان
ارث، حق دیگری است که با بعثت پیامبر و نزول آیات قرآنی برای زنان مسجل گردید. بر این اساس، خداوند در قرآن،آیاتی از سوره نساء را به این مسئله اختصاص داده است. شأن نزول هر یک از این آیات، برخی از اجحافهای اعراب دربارهی ارث زنان بود. که با نزول آیات ارث این حق از سوی پیامبر به زنان بازگردانده شد.در اعراب جاهلی گاهی کسی را پسرخوانده قرار میدادند، این پسر خوانده، به این دلیل که پسر بود از مزایایی مانند ارث برخوردار میشد که حتی دختران نسلی از این مزایا برخوردار نبودند.[1]
استقلال و شخصیت حقوقی زنان در طول تاریخ فراز و فرودهای فراوانی را طی کرده است. یکی از حقوق مالی زن ارث است که در زمان گذشته به دلایلی نادیده گرفته میشده است. با طلوع اسلام حق ارث برای زنان به رسمیت شناخته شد و همزمان با نزول قرآن کریم آیات متعددی در رد محرومیت آنان از ارث نازل شد. از جمله«للرجال نصیب مما ترک الوالدان الاقربون وللنسا نصیب مما ترک الوالدان الاقربون مما قل منه او کثر نصیبا مفروضا»[2] از هر چه پدر و مادر و خویشاوندان به ارث میگذارند، مردان را نصیبی است. و از آنچه پدر و مادر و خویشاوندان به ارث میگذارند چه اندک و چه بسیار آنان{آنان} را نیز نصیبی است، نصیبی معین در اسلام طبق آیات قرآن کریم سهم الإرث زن نصف مرد است.
این مسئله از جمله قوانینی است که مورد اعتراض مدعیان تساوی حقوق زن و مرد قرار گرفته است در حالی که سخنان حکمت آمیز معصومین(ع) که عدل و مفسر آیات قرآن است حاکی از آن است که در تفاوتهای موجود میان حقوق زن و مرد هیچ اجحافی نسبت به تضییع حقوق زنان صورت نگرفته است
امام رضا(ع)در پاسخ به سوالی که در مورد علت نصف بودن سهم الإرث زنان از ایشان شد فرمودند:
«وعله اعطاء النساء نصف ما یعطی الرجال المیراث لان المراه اذا تزوجت اخذت و الرجل یعطی فلذاک و فر علی الرجال»
سهم زنان نصف مردان از میراث است و به خاطر آن است که زن هنگامی که ازدواج میکند. چیزی میگیرد و مرد ناچار است چیزی بدهد بعلاوه هزینه زندگی زنان بر دوش مردان است.[3]همانگونه که از فحوای کلام امام رضا(ع) برداشت میشود علت اینکه اسلام سهم الإرث زن را نصف سهم الإرث مرد قرار داده بدین خاطر است که از دیدگاه اسلام مهر و نفقه زن که بر مرد واجب است از امور لازم و مؤثر در تأمین آسایش واستحکام خانواده است. از این رو چون مهر و نفقه زن بر مرد تحمیل شده، اسلام از طریق دو برابر قرار دادن سهم الإرث مردخواسته است این تحمیل را جبران کند.
سنت ارث، مانند سایر سنتهای رایج در جوامع بشری، همواره رو به تحول بوده و تحولات و پیشرفتها آن را بازیچه خود کرده است. چیزی که هست از آنجایی که این تحول در جوامع بدوی نظام درستی نداشته، به دست آوردن تحول منظم آن از تاریخ انسانها ممکن نیست، و کاری است بس مشکل.
قدر یقین این است که در آن جوامع، زنان و افراد ناتوان، از ارث محروم بودهاند، و ارث در میان خویشاوندان میت، به ویژه قویترها تقسیم میشده است، و این دلیلی جز این نداشته که مردم آن دورهها، با زنان و بردگان و کودکان صغیر و سایر طبقات ناتوان جامعه، مانند یک حیوان عمل میکردند، و آنها را مانند حیوانات رام و وسیله زندگی خود میدانستند.[4]
در قوانین اسلام هیچ یک از ناهمواریهای گذشته در مورد ارث وجود ندارد چیزی که در قوانین اسلامی مورد اعتراض مدعیان تساوی حقوق است این است که از نظر اسلام پسر دو برابر دختر و برادر دو برابر خواهر وشوهر دو برابر زن ارث میبرد. علت اینکه اسلام سهم الارث زن را نصف سهم الارث مرد قرار داد وضع خاصی است که زن از لحاظ مهر و نفقه و سربازی و برخی قوانین جزایی دارد یعنی وضع خاص ارثی زن معلول وضع خاصی است که زن از لحاظ مهر و نفقه و غیره دارد اسلام چون نفقه و مهر را لازم میداند و تحمیلی از این نظر بر مرد شده است اسلام میخواهد این تحمیل از طریق ارث جبران شود، لهذا برای مرد دو برابر زن سهمالارث قرار داده است پس مهر و نفقه است که سهمالارث زن را تنزیل داده است.[5]
[1] مطهری مقام زن، خلاصه آثار استاد شهید مرتضی مطهری ،1380،ش:70
[2] نساء/7
[3] صدوق ،ثواب الأعمال و عقاب الأعمال ،1405،ج4،ص204
[4] طباطبایی، زن در اسلام: دفتر تنظیم و نشر آثار علامه طباطبایی،چ اول، 1384،124-125
[5] مطهری ، مرتضی ،نظام حقوق زن در اسلام ،چ سی و چهارم، قم، انتشارات صدرا،1382،223-224
برچسب: ،
